2024 жылғы 13 желтоқсанда Almaty Management University (AlmaU) қабырғасында «Қоғамдық сенім және әлеуметтік капитал» V Халықаралық конференциясы өтті. Іс-шараны AlmaU және Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Ұлттық Ғылым академиясы бірлесіп ұйымдастырды. Конференция қоғамдық сенім мен әлеуметтік капитал саласындағы идеялармен, зерттеулермен және үздік тәжірибелермен алмасу үшін маңызды алаңға айналды. Кездесу аясында қоғамдық өмірдің түрлі салаларында, соның ішінде мемлекеттік басқару мен қоғамның түрлі секторлары арасындағы ынтымақтастықта сенім мен өзара іс-қимылды нығайтудың негізгі мәселелері талқыланды.
AlmaU университетінің президенті Асылбек Қожахметов конференциянын салтанатты ашылуында сөз сойледі:
«Бесінші жыл қатарынан біз белгілі теорияларды талқылап қана қоймай, жергілікті көріністерден жаһандық трендтерге дейін рефлексия ауқымын кеңейтуге тырысып, қоғамдық сенім мен әлеуметтік капитал мәселелеріне бет бұрдық. Осы уақыт ішінде біздің конференциямыз бір реттік академиялық оқиғадан сарапшылардың, ғалымдардың, азаматтық қоғам, бизнес, мемлекеттік құрылымдар мен халықаралық ұйымдардың өз әлеуметтік капиталын жинақтайтын тұрақты желісіне айналды. Осылайша, біз сенімді талдап қана қоймай, оны кездесулер барысында қалыптастырамыз. Сенім мәселесінің жаһандық сипатын ескере отырып, біз конференцияға Қазақстанның, Тәжікстанның, Ресейдің, Еуропаның және АҚШ-тың жетекші сарапшыларын шақырдық. Олар мемлекеттік басқару мен медиа кеңістікті стратегиялық талдаудан бастап білім беру мекемелерінде Сенім қалыптастыру тетіктерін және сектораралық өзара іс-қимыл практикасын зерттеуге дейінгі перспективалардың кең спектрін ұсынады. Бұл конференция қоғамдық сенімді түсінудегі және нығайтудағы кезекті қадам болсын, жаңа зерттеулер мен жобаларға серпін берсін».
КОнференция барысындағы талқылаулар зерттеулер мен деректерге, соның ішінде Қазақстандағы сенім деңгейіндегі өзгерістерді тіркейтін жыл сайынғы AlmaU Trust Barometer-ге негізделген. Барометрге сәйкес, елде бизнеске сенім жоғары деңгейде (65%), БАҚ екінші орында (54%), ҮЕҰ – 46%. Тұлғааралық қатынаста қазақстандықтар отбасы мүшелері мен жақын туыстарына (94%) өте жоғары сенім деңгейін көрсетеді. Дегенмен, поляризация өсуде: көпке сенуге болады деп есептейтіндердің үлесі де (+7%) де, сенімді скептиктердің саны да (+11%) артып келеді. Қоғамдық сенім мәселелері бір елдің шекарасынан шығып кетеді, барлығы жылдам өзгеріп жатқан әлемде институттарға, адамдарға және ынтымақтастық тетіктеріне сенім тұрақты дамудың негізгі ресурсына айналады.
Конференцияға Астанадан тікелей Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек қосылды:
«Бұл конференция біз үшін дәстүрлі шараға айналды, осы шараға қатысу мүмкіндігіне ие болғаныма қуаныштымын. 2019 жылдан бастап Президент Қасым-Жомарт Тоқаев билік пен азаматтардың белсенді өзара іс-қимылына, олардың мәселелері мен өтініштеріне мұқият назар аударуға бағытталған «Есті мемлекет» тұжырымдамасын алға тартты. Соңғы жылдары біз бұл тұжырымдаманы жүзеге асыруда айтарлықтай жетістіктерге қол жеткіздік: жаңа коммуникациялық арналар енгізілді, қоғаммен өзара іс-қимыл нығайтылды, шешімдер қабылдау үшін ауқымды платформалар құрылды. Бұл тұжырымдама президентіміздің стратегиялық мақсаттырының бірі болып табылады. Қоғамдық сенім мен әлеуметтік капитал мәселелеріне арналған бүгінгі конференция осындай тақырыптарды талқылау үшін маңызды алаң болады. Цифрлық дәуірде қоғамдық сенім негізгі институтқа айналуда, бірақ біз тұрақты қоғамдастықтың қалыптасуына, сондай-ақ қоғам ішіндегі жоғалған байланыстарды қалпына келтіруге қандай тетіктер мен негіздердің ықпал ететінін әлі толық түсінбейміз. Сонымен қатар, аудиторияны тартуға және ұстап тұруға бағытталған алгоритмдер арқылы жұмыс істейтін әлеуметтік желілер жаңа қиындықтарды тудырады. Адам психологиясы мен нейрофизиологиясын терең түсінуге негізделген бұл алгоритмдер қоғамдағы бытыраңқылықты арттыра отырып, жиі аяусыз әрекет етеді. Міне, осы жерде шешімдер қажеттілігі туындайды».
AlmaU ректоры Гүлнар Куренкеева ғылым және жоғары білім министрлігі университеттермен сенімді қарым-қатынас орнатып жатқанын атап өтті:
«Министрлік жоғары білім беру жүйесіндегі реформалардың генераторларының біріне айналды және біз оң өзгерістер университет қауымдастығының сенімін қалай нығайтатынын көріп отырмыз».
Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым академиясының пәнаралық ғылым орталығының директоры Қуантар Әлиханов:
«ҚР Президенті жанындағы ҚР Ұлттық Ғылым Академиясы осы конференцияны AlmaU-мен бірлесіп екінші жыл өткізіп келеді. Бұл біздің тек зерттеу университеттерімен ғана емес, AlmaU сияқты инновациялық университеттермен де ынтымақтасатынымызды растайды. Қоғамдық сенім мен әлеуметтік капитал ұғымдары өте практикалық маңызға ие, өйткені қоғамның тұрақтылық деңгейі, экономикалық дамуы және мемлекеттік институттардың тиімділігі оларға байланысты. Цифрландыру, экономиканың өзгеруі және климаттық сын-қатерлер сияқты жаһандық өзгерістер жағдайында қоғамдық сенім осы мәселелерді шешудің негізіне айналады. Осыған байланысты ҚР Ұлттық Ғылым академиясы қоғамдағы сенім деңгейін арттыруға және әлеуметтік капиталды ұлғайтуға қабілетті тетіктерді зерделеуге және енгізуге ерекше назар аударады. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша біз 20 жетекші әлемдік ғылым академиясының тәжірибесін талдадық, бұл ғылым академиясының 2035 жылға дейінгі даму стратегиясын әзірлеуге мүмкіндік берді. Бұл стратегия ғылымның ұзақ мерзімді басымдықтарды анықтау және қоғам үшін тиімді шешімдерді қалыптастыру үшін негізге айналуын қамтамасыз етеді».
БҰҰ Жаһандық коммуникациялар департаментінің өкілі, ҚР БҰҰ Ақпараттық бюросының басшысы Властимил Самек:
«AlmaU көптеген жылдар бойы жас ұрпаққа инвестиция салып келеді және біз жастардың сенім ұғымын қалай қабылдайтынын және олардың әлеуметтік капитал ретіндегі рөлін қаншалықты түсінетінін білеміз. Жас ұрпақ ЖОО–дан шыққаннан кейін оларды не күтіп тұрғанын біле ме? Олар кім болады және жұмыс таба ала ма? Тұрақты даму–бұл қазіргі заманғы алға жылжу. Әлеуметтік капиталдың басым болуы және Біз сенімді түрде алға жылжуымыз үшін қоғамның бізге және біздің күш-жігерімізге сенуі маңызды».
Конференция екі пленарлық отырыс пен екі секциялық пікірталасты қамтыды, онда қоғамдық сенім мәселелерін шешудің негізгі сын-қатерлері, перспективалары мен стратегиялары талқыланды.
AlmaU ректоры Гүлнар Куренкеева модератор болған алғашқы пленарлық отырыс мемлекеттің, қоғамдық институттар мен технологиялардың сенімді қалыптастырудағы рөліне арналды. Спикерлер қатарында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі Азаматтық қоғам істері комитетінің төрағасы Гүлбара Сұлтанова «Мемлекет пен қоғамдық институттардың сенімді нығайтудағы рөлі» атты баяндамасымен сөз сөйледі. «Цифрлық трансформациядағы әйелдер» (АҚШ) ұйымының стратегиялық кеңесшісі Зухра Халимова цифрландыру дәуіріндегі этика мәселелерін зерттей отырып, «Цифрлық технологиялар этикасы және сенім: деректерді жинау мен пайдаланудағы рұқсат етілген шекаралар» тақырыбын ұсынды. «Халықаралық Әлеуметтану және саясат институты қоғамдық қоры» директорының орынбасары Марат Шибутов азаматтардың өтініштері призмасы арқылы мемлекетке деген сенім мәселесін көтерді. Ресейден келген журналист және қоғам қайраткері Максим Шевченко посткеңестік кеңістіктегі әлеуметтік капиталдың сын-қатерлерін, проблемалары мен перспективаларын талдады. Talap директоры Рахым Ошақбаев әлеуметтік капитал арқылы инклюзивті авторитаризм мәселесін көтерді. «Стратегия» Әлеуметтік және саяси зерттеулер орталығының президенті Гүлмира Илеуова «Қазақстандағы қоғамдық сенім индексі» бойынша талдамалық жұмысты ұсынды. Спикерлер блогын «Стратегия» Әлеуметтік және саяси зерттеулер орталығының жобалар үйлестірушісі Мәди Омаров қазіргі қоғамдағы адамдар арасындағы қорқыныш пен сенім деңгейі туралы баяндамамен аяқтады.
Бірінші пленарлық отырыс аясында геосаяси турбуленттілік дәуірінде сенім мен әлеуметтік капиталды қайта жүктеу тақырыбында қызу пікірталас өтті. Талқылау барысында тұрақсыздық жағдайында сенім қалыптастыру, жастар мен болашақ көшбасшылар арасында әлеуметтік капиталды нығайту, әлеуметтік бірлікті қалпына келтірудегі медианың рөлі, сондай-ақ сенім мен әлеуметтік байланыстарды нығайту үшін ғылыми зерттеулердің маңызы сияқты мәселелер қозғалды.
Пленарлық отырыстан кейін екі секция өтті: «Қоғамдық сенім саласындағы заманауи үрдістер» және «Әлеуметтік капитал және оның қоғамның дамуына әсері».
Екінші пленарлық отырыс сенім, әлеуметтік байланыстар және адам құқықтары тақырыптарын дамытуды жалғастырды. Адам құқықтары жөніндегі Қазақстандық Халықаралық бюроның бас сарапшысы Евгений Жовтис «Қоғамдық сенім және қоғамның ҮЕҰ-ға сенімі: түсіну мәселелері» тақырыбында сөз сөйледі. Сергей Гуриев, экономика профессоры және Лондон бизнес мектебінің деканы, 2024 жылғы экономика бойынша Нобель сыйлығының Ғылым мен қоғамдық даму үшін маңызы туралы онлайн–форматта баяндама жасады. Ресейден келген ұлттық жобалар институтының сарапшысы Виктор Брызгалин сенімнің институционалдық негіздерін және оны өлшеудің қолданбалы әдістерін ашты. Асылбек Қожахметов, AlmaU Президенті конференцияны қоғамның болашақ тұрақты дамуы үшін қоғамдық сенімнің маңызы туралы баяндамамен аяқтады.
Конференция жаңа зерттеулер мен жобаларды ынталандыру арқылы қоғамдық сенімді түсінудің маңызды қадамы болды.